Büyük Binaların Küçük Odaları

                                                                                                                                      

 Büyük Binaların Küçük Odaları

                                                                      “İLK ADIM”

     Nereye, ne zaman, neden, nasıl olduğu fark etmeksizin, yeni başlangıçlar için attığımız ve

atacağımız her ilk adım önemli. İlk adım yolumuzu gösterir ve yönümüzü belirler. Sonraki atılacak her

adımsa, ilk attığımız adımın sorumluluğunu taşır. Düşünmeden atılan ilk adımlarsa, sonraki adımlara

taşıyabileceğinden fazla sorumluluk yükler. Bu da uzun bir yolda birçok yol ayrımını karşımıza

çıkarır. O gün geldiğinde yönümüzü bulmak, ilk attığımız adım kadar kolay olmaz. Tam da bu

nedenle, ilk adımı atmakta aceleci olmamak mantıklı olandır. Çünkü; İlk adım atıldıktan sonra, geri

dönüş bir adımdan çok daha fazlasıdır.

  

“OYUNA HAZIR MISINIZ?”

      En sevdiği renk hangisiydi? Kırmızı, mor, sarı… Doğup, büyüdüğü şehri görmeyeli kaç yıl

olmuştu mesela? Bir, iki, üç… En son ne zaman aynı güne uyanmıştı dostlarıyla? Geçen gün, geçen

ay, geçen yıl… Tam da bu soruların cevabını unutmaya başladığı an karşısına çıkmıştı, o garip kâğıt..

Sert esen poyrazın etkisiyle sağa sola uçuşan yaprakların arasından süzülüp, bacaklarına yapışmıştı.

Koyu sarı renkli bir kâğıttı. Üzerinde kırmızı büyük harflerle “OYUNA HAZIR MISINIZ?”

yazıyordu. Bu merak uyandıran başlık ilgisini çekmişti. Bir banka oturmuş, başlığın altına sıralanmış

ufak yazıları da okumadan atamamıştı. Ancak, bir telefon numarası ve “Bu kâğıttan, oyundan ve

telefon numarasından bir başkasına söz etmeniz yasaktır. Katılmak istiyorsanız numarayı

kaydedip, kâğıdı yok ediniz.” yazılı bir nottan başka bir şey yazmadığını görünce, lüzumsuz bir kâğıt

parçası olduğunu düşünmüştü. Geri dönüşü zor bir yolun, ilk adımı olduğundan habersizdi.

     Bir öncekinin aynısı olduğunu düşündüğünüz bir gün, rüzgârın esmesiyle bacaklarınıza yapışan bir

kâğıt, hayatınızı ne kadar değiştirebilirdi ki? Bunun olasılık veya yüzdelik hesabını yapacak değildi.

Ama kendi hayatını nasıl etkilediğini veya değiştirdiğini biliyordu. Bu dünyada insanlardan bağımsız

hareket etmesine rağmen, insanları içine alarak kendi döngüsüne dâhil eden bir gücün var olduğuna

inanıyordu. Buna ister ilahi güç ister evrensel enerji ister kader ister şans desinler… İsimleri veya

inanışları da sorgulayacak değildi. Bildiği tek şey; beklentiye girdikçe uzaklaşan, beklentiyi

kestiğinizdeyse karşınıza çıkan, olumlu-olumsuz yaşanacak tecrübe veya fırsatların hep var olduğu

gerçeğiydi. Ona o numarayı aratan o garip his gibi. Belki de his sandığı şey sadece bir meraktı. Çünkü

merak etmeseydi eğer bu yolculuk hiç başlamamış olacaktı. O kâğıtta yazan telefon numarasını arama

ihtiyacı duymayacaktı. Ama öyle olmadı. İçinde ona fısıldayan, tanımlamakta zorluk çektiği his,

telefon numarasını araması gerektiğine bir şekilde onu inandırmıştı. O an içinde ne ile karşılaşacağını

bilmiyor olmasının tedirginliği, kulağındaysa çalmakta olan telefon vardı.

“İyi günler, İCİLLİ YATIRIM, Bircan ben.

Nasıl yardımcı olabilirim?”

Bu açılış cümlesini duyduğunda birkaç saniye hiçbir şey konuşamamıştı. O birkaç saniyedeyse

aklından geçenlerin haddi hesabı yoktu. Söylenen isim kurumsal bir şirkete aitti. “Belli ki birisi

insanları kandırmak ve dolandırmak için böyle bir şey yapmış.” Bu, aklından geçen yüzlerce

düşünceden sadece biriydi. Telefonun diğer ucundaki kadının “Orada mısınız?” sorusuyla, sessizlik

sona erdi.

-Evet. Buradayım.

-Buyurun, ne için aramıştınız?

-Telefon numaranızı, şans eseri bulduğum kâğıtta gördüm. Ama sanırım bir yanlışlık oldu.

-Nasıl bir kâğıttan söz ettiğinizi öğrenebilir miyim?

- “Oyuna hazır mısınız?” Yazan bir kâğıttı. Neden sordunuz?

-Öncelikle vermiş olduğunuz bilgiler için teşekkür ederim. Peki, Oyuna hazır mısınız?

-Anlamadım.

-Bulmuş olduğunuz kâğıttan on adet basılmış olup, farklı noktalara şirketimizce bırakılmıştır. Doğru

yeri aradığınızdan şüpheniz olmasın. Bu görüşme sonrasında kâğıdı yok etmeniz gerekmektedir.

Şaşkınlıktan, akıcı konuşmakta güçlük çekmişti. “Kurumsal bir şirket, neden böyle bir şey yapma

gereği duyar? Acaba hâlâ bir yalanın içerisinde miyim?” diye düşünmüştü. Şüphelerinin neden olduğu

sorulara, mantıklı cevaplar bulamıyordu. Telefonun diğer uzundaki kadın, sessizliği olağan karşılamış

o konuşana kadar beklemeye devam etmişti. Zaman sonra kendisine gelerek “Kâğıdı yırttım, attım.”

diyebilmişti.

-Teşekkürler. O halde aradığınız numaraya mesaj olarak adres bilgimizi gönderiyorum. On şanslı

kişinin tamamı tarafımıza dönüş yaptığında, görüşme günü ve saati ayrıca iletilecektir.

İyi günler.

Telefon kapanmıştı. Birkaç dakika sonra Şirket bilgileri ve şirketin adresi, telefonuna mesaj olarak

gelmişti. Tesadüfen bulduğu kâğıdın arkasından sorgusuz sualsiz neden sürüklendiğini bilmiyordu.

Belki de gerçeklerle yüzleşmeye cesaret edemediği için bildiklerinden kaçmayı tercih etmişti. Neler

olduğuyla ilgili en ufak bir fikri yoktu. Ama artık bir şeyden emindi. Oyun başlıyordu!

***

     Küçük bir şehrin, küçük bir köyünde, küçük de bir evde dünyaya gelmişti. O köydeki; hayalleri

büyük, kendisi küçük onlarca çocuktan biriydi. Bu köyde küçük olan tek şey evler ve çocuklar değildi,

elbet. Okulları, sağlık ocakları, camileri, pazarları, bakkalları da küçüktü…

Belki de en önemlisi; bu köyde yaşayanların hayattan beklentilerinin de küçük olmasıydı. Köyde

yaşayanların büyük çoğunluğu geçimini, tarım ve hayvancılıkla sağlıyordu. İnekleri, tavukları,

tarladaki sebzeleri, bahçelerindeki meyveleri bu insanların her şeyiydi. Sofraya koyacak aşları,

barınacak evleri varsa zengin sayılırlardı.

Belki de Platon “Hayatta önemli olan; en çok şeye sahip olmak değil, en az şeye ihtiyaç

duymaktır.” sözünü, bu insanları tanıdıktan sonra söylemiştir. Dönem değiştikçe, insanlar da o

döneme göre değişiyordu, şüphesiz. Ama bir şey vardı ki kolay kolay değişmiyor, değiştirilemiyordu.

O da sistemin dayatarak öğrettiği toplumsal algı. İlkokul yıllarında öğretmeninin tüm sınıfa sormuş

olduğu o kalıplaşmış soruyu hatırlıyordu. “Büyüyünce ne olacaksın?” O zamanlar çocukluktan olmalı,

vermiş olduğu cevap ve duymuş olduğu cevaplar onun için bir anlam ifade etmiyordu. Her biri

söylenmek için söylenmiş belki de ezberletilmiş cevaplar gibi geliyordu.  Öğretmen, Avukat, Doktor,

Mühendis, vb. cevapları veren çocuklar, bu meslekler hakkında ne kadar bilgi sahibiydiler ki?

Peki, çocukların bu cevapları vermesinin altında yatan asıl sebep ne olabilirdi? Aileleri mi, toplum mu,

sistemin genel kabul görmüş yazılı olmayan kuralları mı? Belki de asıl önemli olan şey bu cevapları

kimin verdirttiğinden çok neden bu cevapları verdirttikleriyle alakalıydı. Kim bilir, tek neden saygınlık

kazanmak istemeleridir.

Çünkü toplum olarak saygının üç şekilde kazanıldığına, insanların kendini ikna ettiğini düşünüyordu.

Parayla, güçle(korkuyla), unvanla…

“Bir insanı sevmek zorunda değilsiniz. Ama o insana saygı duymak zorundasınız.” sözüne katılıyordu.

Ancak gerçek hayatta hüküm sürdüğüne inanmıyordu. Bir müdürün çalışanıyla konuşurken ki

sergilediği tavırla, patronuyla konuşurken ki sergilediği tavır arasındaki fark, duruşundan,

oturuşundan, ses tonundan, cümleleri seçisinden bile belli oluyorsa, işte orada saygının eşitliğinden

söz etmek komik olur, diye düşünüyordu. Tabii buna orta sınıf bir insanın, köylü Ahmet amca

karşısında kendini güçlü, işletme sahibi Fuat Bey’in karşısında zayıf hissetmesi de eklenebilirdi. Hiç

düşünülmüş müydü? Herkes Öğretmen, Doktor, Mühendis, Avukat, Şirket sahibi (Patron) vb. sözde

saygın mesleklere sahip olsaydı. (Sözde saygın diyor olma sebebi emek verilerek yapılan her işin

saygın olduğunu düşünmesinden kaynaklıydı.) Alışveriş yapacağımız bakkal kim olacaktı? Şehirde

yediğimiz içtiğimiz her şeyi üretmek için tarımcılık ve hayvancılık yapan köylüler kim olacaktı?

Almak için ömrümüzü harcadığınız evlerin inşaatını yapan işçiler kim olacaktı? Bizi çok sevdiğimiz

işlerimize yetiştirmek için ulaşımımızı sağlayan emekçiler kim olacaktı? Rahatımıza, keyfimize ve

lüksümüze düşkün olduğumuz için gittiğimiz bir mekânda bizleri ağırlaması gereken hizmet sektörü

çalışanları kim olacaktı? Bulunduğumuz konuma ulaşmayı başaramamış, dolayısıyla başarısız olarak

kodladığımız insanlar mı? Peki bu gerçekten bir başarmak veya başaramamak meselesi miydi? Şayet

öyle olsaydı. Sistem herkese başarılı olma fırsatı verir miydi? Herkes başarılı olsaydı ve başarılı olan

herkes işçiliği, tarımcılığı başarısızlık olarak gördüğü için kendine layık görmeseydi, ne olurdu?

Bugünün okumuşları olan herkes gibi... Gittikleri kafeler, restoranlar çalıştıracak garson, topraklar

kendisini ekecek biçecek köylü, saygın iş adamları konforlu evlerindeki arızaları giderecek tesisatçı

bulabilir miydi? Hâl böyle olunca sistem kilitlenmez miydi? Her terzi, kendi söküğünü dikmek

zorunda kalsaydı? Sökükler çoğalmaz mıydı? Peki, siz bu sistemi yaratan kişi olsaydınız. Böyle bir

şeye izin verir miydiniz? Yoksa böyle bir şeyin olmasını engellemek için bir çözüm mü arardınız?

Herkesin kazanması işinize gelmiyorsa, yapacağınız ilk şey; herkesin kazanma riskini ortadan

kaldırmak olmaz mıydı? Peki herkesin kazanmasını risk gören ve bunu engelleyen bir sistemi yaratan

kişi olarak; adaletten, fırsat eşitliğinden söz edebilir miydiniz? Ona göre; bırakın söz etmeyi, söz

etmek isteyenleri sistemin dışında bırakmak (yok etmek) için her şeyi yapardınız. Böylelikle, yok

olma korkusuyla sindirilmiş, başarılı olma vaatleriyle ikna edilmiş, parayla satın alınmış,

kendinize(sisteminize) inanan yüzler hatta milyonlar yaratabilirdiniz. Yaşadığımız dünya da böyle bir

sistem üzerine kurulmuş olabilir mi? Belki de hayatta yaşadığımız her şey kurallarını başkasının

koyduğu şaibeli bir oyundu. Tesadüfen bacağınıza yapışan bir kâğıt ile de kendi tercih ettiğiniz kariyer

girişimlerinizle de başlama ihtimali olan, oynanması zorunlu kılınmış, büyük bir oyun…!

***

     Merak içinde geçen dokuz günden sonra her şey normalleşmeye başlamıştı. Beklenti içinde değildi

artık. Kâğıtta tam olarak ne yazıyordu, onu bile unutmuştu. Şirket adının ve adresinin yazdığı mesajı

da son kez okuyup, silmişti. Elinde uzun zaman önce başladığı, yarım kalmış kitabı vardı. Çay

bahçesine gidip, kuytu köşedeki bir masaya oturmuştu. Garsondan demli bir çay isteyip, kitabı kaldığı

yerden okumaya başlamıştı. Oturalı kaç saat olmuştu, içtiği kaçıncı çaydı, bilmiyordu. Kitabın

sonlarına yaklaştığında telefonuna bir mesaj gelmişti. “1 Nisan Pazartesi Saat: 09.00’da Oyuna

katılmaya hak kazanmak için ilk mülâkat gerçekleştirilecektir. İyi günler dileriz.

İCİLLİ YATIRIM A.Ş.”

Beklediği zaman gelmeyen mesaj, beklemekten vazgeçtiğinde gelmişti. Beklentisizliğin insanlar

üzerinde garip bir pozitif etkisi var gibiydi. Bu mesaj da onlardan biriydi.

Aklına bu oyunu oynamayı öğreten eski dostu şöyle demişti:

“Bu sistem, insanların hayallerini çalar, kendi dayattığı hedefleri başarı diye satar.”

                                                 “ADI FURKAN (FRANK)”

     Oyuna hazır mısınız?” yazılı bir kâğıt bulsanız ve size bu soruyu soranın kurumsal bir şirket

olduğunu öğrenseniz, sizi oyuna girebilmek için mülakata çağırdıklarını söyleseler, bu görüşmeye

nasıl hazırlanırdınız? Sizi neyin beklediğinden emin olabilir miydiniz? O, kendisini

neyin beklediğinden emin değildi. Belki de bu yüzden mülakat için hiçbir hazırlık yapmadı. Sabahın

ilk ışıklarıyla soğuk bir duş alıp, siyah takım elbisesini giydi. Siyah gömlek, siyah saat, siyah

kundurasını da giydikten sonra tepeden tırnağa karanlıktı. Evden çıkmak üzereyken bir şeyi

unuttuğunu fark etti. Odasına gidip, yıllanmış siyah renk kalemini aldı. Bu kalemi ona yıllar önce

Furkan adında bir dostu hediye etmişti. Üniversitede, o kalemle girdiği her sınavda başarılı olduğu için

bana şans getirdiğine inanıyordu.  Kalemi ceketinin iç cebine koyduğuna göre artık evden çıkmak için

hazırdı.

Sabahın köründe bir tek kendisi kalkmış gibi hissediyordu. Ta ki metro istasyonuna varana kadar.

Binlerce belki yüzbinlerce insan; genci yaşlısı, güzeli çirkini, iyisi kötüsü… Hepsi metroya binebilmek

için birbirini ezmek pahasına itişiyor, koltuk kapabilmek için birbirleriyle yarışıyorlardı. Kim bilir bu

da insanların kendi kendilerine yarattığı bir oyundu. “Önce binen kazanır.” Merak ettiği şey ise şuydu:

Bunca insanı sabahın köründe uyandırıp, 100 kişilik yere 1000 kişi binmeye razı eden şeyin adı neydi?

Bu yaşadıkları şey tercih miydi, mecburiyet mi? Bu düşünceler içinde boğulmak üzereyken bir yaşlı

amcanın sırtından itmesiyle kendisini metronun içinde buldu. Böylece büyük şehirlerde toplu taşımaya

nasıl binilir, öğrenmiş de oldu. Binmesi dert, inmesi ayrı dert metro denen şeyden inip, istasyondan

çıktığında, onu kırk katlı binalar karşıladı. Saat 09:00’ ı gösterdiğinde ise insan akını olan koca

caddede tek bir insan bile kalmadı. İnsan sürüsünden kendine düşen payı almak isteyen seyyar satıcılar

dışında… Zaman sonra onlar da kayboldular. Çünkü onların mesaisi içerdekilerin mesaisiyle ters

orantılıydı. Muhtemelen içerdekilerin işi bitince, onların işi yeniden başlayacaktı. O şanslıydı. Sürüyle

beraber içeriye girmemişti. Bu sayede, caddelerde başıboş özgürce gezebilmenin tadını çıkarabildi.

Sürüye katılmadan anlayamıyormuş insan, istediği saatte istediği yerde gezebilmenin ulaşması zor bir

özgürlük olduğunu. Ne kadar şanslıymış. Sürüye dahil olmadan önce… Kimse bilemezdi, o da

bilememişti. Her oyunun gerçek hayattan zaman çaldığını…

Saat 10:30 olmuştu. Yaşanacaklara hazır mıydı, değil miydi, bilmiyordu. O yüzden çok da düşünmeyip

giriş kapısında “sen kimsin?” der gibi bakan ama içinden geçenleri “Ne için gelmiştiniz?” diye

süzgeçten geçirerek dile getiren silahlı güvenlik beye, neden geldiğini anlatıp, kimliğini teslim edip,

eline tutuşturulan ziyaretçi kartıyla büyük kapıdan büyük binaya giriş yaptı. O binaya ilk girdiğinde

fark ettiği ilk şey: “Birbirlerini sevmeyen binlerce insanın, birbirlerine sahte gülümsemelerini görmek

olmuştu.” Girer-girmez, siyah etek, beyaz gömlek, siyah ceket, siyah topuklu ayakkabısıyla çok hoş ve

güzel bir hanımefendi kendisini karşıladı. O kadar zarif ve kibar konuşuyordu ki, bu kadının da akşam

metroya binenlerden birisi olduğuna inanası gelmiyordu. Ya şu an kendisi değildi ya da çıktığında

kendisi olamıyordu. Belki de şu an oyunun kuralları gereği bir role bürünmüştü ve o rolden çıkıp

tekrar kendisi olduğunda utanıyordu, kendisi olamamaktan. Kim bilir? Neden herkese efendisiymiş

gibi davranmak zorunda olduğunu sorguluyordu, zaman zaman. Belki de memnundu halinden o

abartıyordu. Kadın onu büyük binanın küçük bir odasına götürdü. Bir süre burada beklemesi

gerektiğini herkes geldiğinde sırayla çağıracaklarını iletti.

Birer ikişer kâğıdı bulmuş şanslılar onunla aynı odaya getirildiler. Dokuz kişi olmuşlardı ki onları

odaya toplayan kadın yanlarına tekrar geldi. Kadın, içerdekilere hiç unutamayacakları bir konuşma

yaptı.

“Sizler birbirinden farklı dokuz insan olarak tek bir benzerliğinizle burada aynı odaya toplandınız.

Şansınız! Biz sizi buraya zorla getirmedik. Siz kendi isteğinizle buraya geldiniz. Kiminiz merakının

peşinden koşarak, kimisi daha iyi bir seçeneği olmadığı için geldi. Sizlerin de bildiği gibi biz bu

ülkenin en büyük kurumsal şirketlerinden biriyiz. İnsanların burada çalışabilmesi için belli bir öz

geçmişe ve eğitime sahip olmaları gerekir. Her yıl binlerce başvurudan sadece birkaç kişi bu ayrıcalığa

sahip olabilir. Şirketimizin yeni sahibi Frank Wilson’un talimatı üzerine sizlerin bulduğu on adet kâğıt

farklı noktalara şirketimiz tarafınca bırakılmıştır. Şanslı on kişiden beklenen tek şey ise şanslarının

peşinden gitmeleri ve buldukları kâğıdı yok etmeleriydi. Siz dokuz kişi olarak bu aşamayı geçen şanslı

kişilersiniz. Kâğıdı bulup okuduklarına inanmak yerine vazgeçmeyi seçen bir kişi ise şansını

kaybetmiştir. Böylesine büyük şirketin bünyesi altında çalışabilmek için şansınızı zorlamanız

gerekecek. Çünkü dokuz kişiden sadece bir kişi burada çalışmaya kabul edilecektir. Oyun için iyi

şanslar dileriz”

Bu konuşmadan hemen sonra odadaki herkeste bir heyecan belirmeye başlamıştı. İnsanların bu şirkette

çalışmayı bu kadar çok istediklerini, görmese inanmazdı. Ne vaat ediyordu ki bu iş, insanlar

çalışabilmek için kapısında sıraya giriyordu. Kim bilir büyük binanın içinde olmak, kendilerini o

binanın parçası görmelerine ve o binanın gücünü de arkalarında hissetmelerine neden oluyordu. Belki

de başlı başına statüydü mesele, unvan, kendini diğerlerinden bir adım önde görme arzusu... Onun

içinse mecburiyet mi, şans mı bilmiyordu. Adını koyamadığı bir boşluğun içinde gibiydi. İlk

tanışmada sorulan ilk sorulardan birinin “ne iş yapıyorsun?” olduğu bir ülkede, cevap olarak bu

şirkette çalıştığını söylemek şans olsa gerek. Kim olduğunuzu ne iş yaptığınız belirliyor olmalıydı ki

bu soruyu sormadan edemiyorlardı. Ya da size ne kadar saygı duyacaklarını işinize ve statünüze göre

belirleyecekleri için soruyorlardı. Bunlar ona göre şeyler değildi. Ama kadının haklı olduğu bir konu

vardı. Daha iyi bir seçeneği yoktu. Denemekten zarar çıkmayacağını düşünerek şansını sonuna kadar

zorlamaya karar verdi. Kendi iç dünyasında düşüncelere dalmış yeni yeni kendisine geliyorken kapının

önünde tanıdık bir yüz görür gibi oldu. Hızla yerinden kalkıp odadan dışarı çıktı. Furkan diye seslendi.

Ama arkasına dönen olmadı. Benzettim sanırım diye düşünerek tekrar yerine geçti.

Az sonra içeriye gri takım elbisesiyle genç bir adam girdi. Ellerinde dokuz adet kâğıt, dokuz

adette kalem vardı. Önden arkaya doğru sırasıyla odadaki herkese birer tane dağıttı. Tek görevi

buymuş gibi tek kelime etmeden odadan çıktı. Herkesi bu odaya toplayan zarif kadın oturduğu

sandalyeden kalkıp konuşmaya başladı.

“Oyunumuz basit. Önümüzdeki kağıtlarda 50 adet görsel, sayısal ve sözel mantık soruları

vardır. İstediğimiz şey en fazla doğru cevabı veren ilk dört kişi arasında yer almanızdır.

Yanlışlar doğruları götürmemektedir. Süremiz 20 dakikadadır. İyi şanslar!”

Herkes kuralı anlamış, kazanmak için yarışmaya hazırdı. O ise ufak detaylara takılmadan ve

takıldığı konuları dile getirmeden edemezdi. En arka sıradan elini kaldırarak söz istedi.

“Buyurun Adil Bey kafanıza takılan bir şey mi var?”

“Evet” dedi, ayağa kalkarak. “50 soru için 20 dakikalık süre çok az değil mi?

Kadın güldü.

“Haklısınız kısa… Ama burada istediğimiz şey soruların tamamını bitirmeniz, değil.

Rakiplerinizden fazla doğru cevap vermeniz. Herkes için süre aynı olduğu için sorun da yok.”

Adil ikna olmuş gibi yaptı. Yine de birkaç söz daha söylemeden duramadı.

“Anladım. Hiç kimsenin yapamayacağı şeyleri herkese eşit kural koyarak, herkesin doğru cevap

verme olasılığını en aza indiriyorsunuz. Aksi taktirde dörtten fazla ful çeken yarışmacı oyunun

akışını bozabilir. Dediğiniz gibi bu bir sınav değil, bu bir yarış, bu bir oyun!”

Gülümsemesi yüzünden eksik olmayan kadın belli etmese de bu sözler karşısında gerildi. Ek bir

açıklama yapmadı. “Herkes hazırsa süreniz başladı” dedi.

 Tüm alıntı ve kurgu yazara aittir.

Hakkı Elikara